Doğru yazılışı “egzoz” olan kelime, Türk Dil Kurumu sözlüğünde şöyle açıklanıyor: İçten yanmalı motorlarda yanan akaryakıtın gazı, bu gazın atılmasını sağlayan düzen, susturucu.
TDK’nın açıklaması gayet tatmin edici bir açıklama ancak sekizsilindir.com’u takip eden okurlarımız için gayet basit bir açıklama. O sebeple kanımızca biraz daha teknik bir açıklama yapılmasının gerekliliği konusunda şüphe bulunmamaktadır.
Dört zamanlı benzinli içten yanmalı motorlarda adını aldıkları çevrimin (stroke) dört aşaması bulunmaktadır. Bu aşamalar, emme zamanı, sıkıştırma zamanı, yanma zamanı ve egzoz zamanı olarak isimlendirilmektedir. Emme zamanında yanma odasına yakıt hava karışımı gönderilir. Sıkıştırma zamanında ise yakıt ve hava sıkıştırılarak ateşlenir. Yanma zamanında ateşlenen yakıtın etkisiyle piston aşağı itilir. Egzoz zamanında ise, yanma odasında pistona hareket sağlayan yanma işlemi sonrasında ortaya çıkan zararlı (karbondioksit, karbonmonoksit, azotoksit, hidrokarbon vs gibi), zararsız gazlar (azot) ve su dışarı atılır.
Burada belirtmekte fayda vardır ki, dört zamanlı motorlar yalnızca iyi bir örnek teşkil ettiği için verilmiştir. Bunun yanında iki zamanlı motorlarda da aynı prensipler ufak farklarla geçerlilik taşımaktadır. Yalnızca iki zamanlı motorlarda dört zamanlıdan farklı olarak iki çevrim bulunmaktadır ve tek çevrimde emme ve sıkıştırma, diğer çevrimde ise yanma ve egzoz işlemleri tamamlanır.
Peki egzoz gazı motordan direk dışarıya mı atılıyor? Tabiki hayır. Aynı ismi aldığı egzoz sisteminden geçerek daha sessiz ve temiz bir şekilde (Euro Normlara uygun şekilde) otomobilden atılır. Aşağıdaki göreselde egzoz sisteminin parçalarını daha ayrıntılı bir biçimde görebiliriz.
Motor bloğu içerisindeki çevrimler tamamlandıktan sonra motor bloğuna bağlı olan egzoz manifoldundan dışarı atılan gazlar giriş borusundan (egzoz manifoldu) egzoz sistemine girer. Burada varsa katalitik konvertöründen geçerek çevreye daha az zararlı hale getirilir. Sonrasında orta egzoz ve son susturucudan geçerek daha sessiz ve güvenli bir şekilde otomobilinizi terk eder. Egzoz sistemi, gürültü ve kirliliği azaltıcı bir etki yapmasının yanında otomobilinizin performansını da arttırabilen bir sistemdir.
İşin sırrı aslında performans/verimlilik çatışmasında yatıyor. Basitçe anlatmak gerekirse, egzoz sistemi otomobillerin motorundan çıkan yüksek sesleri engellemek için kullanılıyor. Egzoz sistemi tamamen iptal edilmiş bir otomobil kulakları sağır edecek kadar yüksek desibelde ses çıkarabilmektedir. İşte egzoz sistemi, motor bloğundan atılan bu çok yüksek sesin küçük borularda köşelere, delik dizilere ve yankılayıcı odalarda birbirine çarparak daha makul bir seviyeye indirilmesini sağlamaktadır. Bunu yaparken de egzoz gazı aynı zamanda katalitik konvertörden geçerek çevreye daha az zararlı bir hale dönüşür. Ancak sesin azaltılması işlemi bir yandan da motorun nefes verme düzeneği olarak niteleyebileceğimiz egzoz sisteminin daraltılması anlamına gelir. Yani şöyle örnekleyebiliriz. Nefes borumuzun daha küçük olduğunu hayal edin. Bu durum sizin akciğerlerinizin ve kalbinizin soluma işlemi sonucunda ortaya çıkan karbondioksiti dışarı atarken zorlanmasına sebebiyet verecektir. Haliyle performansınız da düşecektir. İşte motorda da olan aslında budur. Otomobil üreticileri Euro Normlarına uygun, çevreye daha az gürültü ve kirlilik yayan otomobiller üretebilmek için performans yerine verimliliği tercih ediyorlar. Bu yüzden otomobillerin egzoz sistemini verimlilik odaklı tasarlıyorlar.
Ancak performans egzozları standart egzozlardan farklı olarak daha geniş borulara sahiplerdir. Burada mantık, standart egzozlardaki ses azaltma işleminden farklı olarak motor bloğundan atılan gazların daha kolay ve hızlı şekilde atılmasını sağlayarak, bu gazların atılması sırasında standart egzozların pistonlarda ve egzoz subaplarında meydana getirdiği zorlanmayı minimuma indirmektir. Yine örnekleyecek olursak, daha geniş bir nefes borusuyla, soluma işlemi sonrasında ortaya çıkan karbondioksitin akciğerlerden daha rahat atılması hem akciğerin hem de kalbin çalışmasını rahatlatacaktır. İşte performans egzozda da mantık aynen böyledir. Motorun standart çevrimi sonrası oluşan egzoz gazarının standart egzozlara oranla daha hızlı ve kolay atılmasını sağlayarak motor performansının arttırılmasını sağlarlar.
Performans egzoz uygulaması farklı şekillerde yapılabilmektedir. Genellikle egzoz borularının daha genişleriyle değiştirilmesi, orta ve son susturucuların performans susturucuları ile değiştirilimesi ya da birinin tamamen iptal edilmesi, bunun yanında katalitik konvertörün iptal edilmesi ya da performans odaklı bir konventörün takılması yoluyla performans egzoz modifikasyonu yapılabilmektedir. Yani anlaşılabileceği üzere tek değişim yeterli olmamaktadır. Egzoz sisteminin tamamen performans ekipmanlarıyla değiştirilmesi faydalı olacaktır. Ancak bu işlem tahmin edebileceğiniz gibi motorunuzun performansını arttırması yanında yakıt sarfiyatını da arttıracak bir değişikliktir. Bunun yanında motor sesi daha tatminkar bir hale gelir. Bu da polislerin dikkatini hemen çekecek bir ayrıntıdır.
Şunun bilinmesinde fayda vardır ki, performans egzozları yalnızca mevcut motordan daha fazla performans almak için uygulanmaktadır. Motorunuzda yüksek güç artışı hedefliyorsanız tek başına beklediğiniz performansı alabileceğiniz bir uygulama değildir. Bu uygulamadan ağır motor modifiyesinden (özel supaplar, işlenmiş silindir kapağı, performans odaklı egzantirik ve krank değişimleri gibi), Turboşarj, Süperşarj, ECU Remapping ve Chip Tunning uygulamalarından beklenen performans artışını beklemek sizi hayal kırıklığına uğratabilir.